ABD ve İsrail’in İran’a saldırısı ile birlikte "Tahran’da rejim değişikliği" de açık açık konuşulur oldu. Hamaney’in gitmesi hâlinde kimin başa geçirilebileceği manşetleri süsledi. Ülke dışında faaliyet gösteren Halkın Mücahitleri Örgütü (HMÖ) de böylesi bir "görevlendirmeyi" bekleyen aktörlerden. Geçen haftalarda Avrupa Parlamentosu’nda konuşma yapan örgütün lideri Meryem Recavi, Hamaney’in devrilmesi yönünde bir çağrı yaptı ve örgütünü "iktidar adayı" olarak sundu.Kendisini "İran’ın meşru muhalefeti ve iktidar adayı" olarak gören bu örgütün tarihi son derece dikkat çekici. İslami-Marksizm&nbsp;senteziyle 1965 yılında kurulan HMÖ, başta hem Şah Muhammed Rıza Pehlevi’ye hem de ABD’ye karşı bir tavır ortaya koymuştu. Fakat yıllar içinde önce İran-Irak Savaşı'nda Saddam Hüseyin’in yanında yer aldı, ardından da ideolojik-politik-stratejik olarak kesin bir şekilde Washington’ın dümen suyuna girdi. Kuruluşunda beslendiği sol köklerden ise geriye bir şey kalmadı.İşin daha da ilginç yanı ise ABD'nin Mücahitleri yakın sayılabilecek bir tarihe kadar "terör örgütü" olarak tanımlaması. 2009'da Avrupa Birliği Konseyi, 2012'de de ABD resmî birkaç dokunuşla örgütü terör örgütü listelerinden çıkardı. Ardından örgütün Saddam döneminden kalan kampı, Irak’tan Arnavutluk’a taşındı. Bugün HMÖ’nün İran içerisindeki etkisi son derece sınırlı. Yine de ülke dışarısında gerek kampla gerekse Batı başkentlerinde kurdukları lobi ağı ile ciddi bir örgütlenmeleri var. Kendi içlerindeki yapı ise bir siyasi partiden çok, katı dayatmalarla çevrili dinî bir tarikatı, bir cemaati andırıyor. &nbsp;Peki ama HMÖ’nün bu dönüşümü nasıl yaşandı? Saddam için neler yaptılar? ABD, bu örgütü nasıl kullandı? Kendi içlerinde nasıl bir yapıları var? Bugün kimi resmî ağızlarda bir "alternatif" olarak gösterilen Halkın Mücahitleri'ni daha yakından tanıyalım.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir zamanların 'ABD karşıtı'</h2>Radikal bir öğrenci hareketi olarak kurulan HMÖ, erken dönemlerinde ideolojik arka planını Şii İslam ile Marksizmin bir sentezine dayayarak inşa eder. Örgüt, o yıllarda İran’ın başındaki Şah’ın baskıcı yönetimi altında silahlı direniş örgütler. Kitlesellik kazanmasalar da özellikle 1970’lerde ses getiren birçok eyleme imza atarlar. Fakat hedefte sadece Şah yoktur; ABD’nin İran’daki varlığına karşı da büyük saldırılar düzenlerler. ABD’ye ait oteller, havayolu ve petrol şirketleri bombalanır. İran’da yaşayan altı Amerikalı da Halkın Mücahitleri tarafından öldürülür.&nbsp;Fakat bir süre sonra—özellikle de Devrim sürecinde—“Müslümanların ve İranlıların katili Amerika’ya ölüm” sloganları ve hatta "İslami-sol sentez" söylemi rafa kalkacaktır. Örgütün omurgasında yaşanan değişim, bu açıdan hayatidir. Şah’ın bir operasyonla HMÖ’nün kadrolarının çoğunu yakalaması liderlikte bir değişim yaratır. Bu operasyona rağmen Mücahitler, İran’da siyasi yelpazenin farklı kesimlerinden grupların yer aldığı 1979 Devrimi’nde özellikle askerî açıdan kilit bir rol üstlenir.&nbsp;Daha sonrasında ülkedeki yönetime ve devrime ağırlığını koyan Mollalar ile sürtüşmeler yaşanır. Humeyni, başta kendi çıkarları doğrultusunda HMÖ’nün varlığına göz yumar. Fakat daha sonra Mücahitler iktidarın dışında kalınca çatışma başlar. HMÖ’nün düzenlediği saldırılarda İslam Cumhuriyeti’nin 70’ten fazla lideri öldürülür. Humeyni de şiddetle Mücahitlerin üzerine gider. Pek çoğu öldürülür ya da sürülür.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Saddam'ın sadık yoldaşları</h2>Ayrışmanın ardından örgütü kendi ismi altında konsolide eden Mesud Recavi, bir grup takipçisiyle birlikte hareketini ülke dışına çıkartır. Yaşanan yenilginin ardından Recavi’nin hırsı önce Mücahitlerin ideolojiyi tamamen bükmesine neden olur; daha sonra ise siyasi çizgide tamamen makyavelist bir tutum benimsenir.&nbsp;Tahran’a karşı gidilen&nbsp;ilk adres Irak’tır. Saddam Hüseyin ile sıkı bir ittifak yapılır. O yıllarda ABD ve İngiltere’nin desteğiyle İran’a karşı uzun yıllar sürecek kanlı bir savaş başlatan Saddam, HMÖ’yü sahaya sürer. Mücahitlerin 1986 yılında İran sınırına sadece 50 kilometre uzaklıkta Eşref Kampı isimli büyük bir yerleşim/karargah kurmasına onay verir. Hatta buradaki "mültecileri" zırhlı araçlar da dahil olmak üzere ağır silahlarla donatır. HMÖ’nün oluşturduğu askerî birlik, savaş sırasında İran’da sivilleri hedef alan intihar eylemleri düzenler. Bunun yanı sıra cephede de rol oynarlar.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sadece İran ordusuna karşı değil, aynı zamanda Saddam’ın kanlı operasyonlar düzenlediği Kuzey'deki Kürt bölgesindeki bazı saldırılara da öncülük ederler. &nbsp;</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2025/5/4/1750914040723.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.44" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Mesud Recavi ve Saddam Hüseyin, 1987.Recavi’nin "yoldaş" olarak gördüğü Saddam yanlısı tutumu, İran’daki kamuoyu nezdinde HMÖ’nün tüm itibarını yerle bir eder. Ülke içerisindeki sempatizanlarının büyük bir kesimi örgütü "hain" olarak tanımlar. Hele Irak’ta Saddam’a karşı patlak veren Şii ayaklanmalarını HMÖ’nün kanlı bir şekilde bastırmış olması İranlılar için kabul edilemez bir harekettir.&nbsp;Bir diğer önemli ayrıntı ise savaş sürecinden başlayarak Mücahitlerin örgütsel yapısının "tarikatlaşmış" olmasıdır. HMÖ’de Recavi nezdinde bir kült şekillenir. Tek başına belki bu garip gelmeyebilir. Ancak örgütün lideri, 1990 yılında kamptaki herkesin zorunlu olarak boşanması gerektiğini duyurur. Bu emrin ardından kamp içerisindeki çocukların da Avrupa’daki sempatizan ailelere gönderilmesi kararlaştırılır. Bu ve benzeri pek çok akıl dışı uygulama, bugün de devam ediyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">ABD'nin 'terörizm' kararı</h2>Irak’taki askerî varlığının yanı sıra siyasi merkezini gelgitlere rağmen Fransa’da tutan örgütün kaderi Saddam’ın çöküşü ve ardından gelen ABD işgali ile birlikte yeniden şekillenir. 1990’lı yıllarda İran’da iktidara gelen reformist hükümete bir jest olarak Washington, HMÖ’yü "terör örgütü" ilan eder. Hatta 2002 yılında Irak işgalinin mimarı Eski ABD Başkanı George W. Bush, "Saddam yönetimi teröristlere liman açıyor" derken Mücahitleri kasteder.Ancak gerek Afganistan’daki Taliban örneğinde gerekse Suriye’deki Colani liderliği düşünüldüğünde yakın tarih gösteriyor ki ABD ve ortakları için "terörizm" tanımı günün ihtiyaçlarına göre rahatça eğilip bükülebiliyor. Hatta tanımların bile ne kadar geçerli olduğu ciddi soru işaretleri doğruyor. Yine de HMÖ ile ABD arasında çok daha doğrudan bir taşeronluk ilişkisinin zaman içerisinde alenileşip katılaştığını görüyoruz.&nbsp;ABD ve İngiltere gibi ülkelerin "terör" listelerinde olmasına karşın Mücahitler, Batı’da kimi güçlü müttefikler edinirler. Özellikle İran’a karşı saldırgan bir tutumdan yana olan ABD’li Cumhuriyetçiler ve Avrupalı sağ partiler içerisinde yaptıkları lobi çalışmaları ile kurdukları bağlar ile sonuç alırlar. Bugün hâlâ finansal olarak bu bağlarını canlı tutuyorlar.ABD’nin Eşref Kampı için yaptığı bekçilik görevi sona erince Irak yönetimi, Mücahitlere 2009-2013 yılları arasında&nbsp;en az iki büyük operasyon düzenler. Yaklaşık 100 militan öldürülür. Dönemin Irak Başbakanı Nuri el-Maliki, "HMÖ’nün bir tarikattan başka bir şey olmadığını" söyler ve örgütün ülkeyi terk etmesi konusunda ısrarcı olur.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Arnavutluk'ta yeni bir kamp</h2>Kampın taşınması gündeme geldiğinde ABD’nin "terör listesi"ni güncellemesi bir mecburiyete dönüşür. Tabii bu sırada Recavi ortadan kaybolmuştur. Öldüğü düşünülen ancak 2003’ten beri görülmeyen liderin yerine Meryem Recavi geçer. Kendisi, Batı’daki ittifaklar konusunda ciddi bir yol kat eder. Nihayet "örgütün artık silahlı eylemlere karışmadığı" ve "demokratik-seküler İran talebi" gibi birkaç açıklama dayanak gösterilerek İngiltere 2009’da, ABD ise Obama döneminde (2012) HMÖ’yü terör listesinden çıkarır.&nbsp;Öte yandan: Aynı 2012 yılında Mücahitlerin adı İran’daki nükleer bilim insanlarına yapılan suikastlarla gündeme gelir. Yine aynı yıl Washington’ın girişimiyle örgütün kampı 2014-2016 yılları arasında silahsızlandığı söylenen 2 bin 700 militan Arnavutluk’a taşınır.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2025/5/4/1750913045895.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.51" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Meryem RecaviÖrgüt, Avrupa’nın "arka bahçesi" olarak kullanılan Arnavutluk’ta bir arazi satın alır ve karargahlarını buraya inşa eder. Fakat bu kampın kapıları sadece içeriye doğru açılır. Irak’ın aksine kaçış imkanı ortaya çıkınca pek çok militan firar etmeyi dener. Sınırlı bir şekilde denetlenen kamp içerisinde yoğun işkence, taciz ve zorbalığa maruz kalırlar.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">The Guardian’ın 2018 tarihli haberinde dışarıya kaçmayı başaran yaklaşık 120 HMÖ firarisinin olduğu aktarılıyor ve içerideki şiddet ortamı çeşitli kaynaklardan <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/news/2018/nov/09/mek-iran-revolution-regime-trump-rajavi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">doğrulanıyor</a>.</li></ul>Daha sonraki yıllarda Arnavutluk da Eşref Kampı 3 adı verilen bu yerleşime bir dizi operasyon düzenler. 2023 yılında Arnavut yetkililer "Maalesef bu grup, bu taahhütlere uymadı, anlaşmayı ihlal etti" ifadeleri ile örgütün anlaşma kapsamına çıktığını dile getirir. İran’a yönelik "siber saldırılar" nedeniyle düzenlenen operasyonun ardından Tahran, "Halkın Münafıkları" olarak tanımladığı örgüt üyelerinin kendilerine teslim edilmesini talep eder.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tehlikeli mühendislik</h2>Arnavutluk’ta yaşanan mikroskobik sürtüşmeler, genel görüntüde devam eden taşeronluk ilişkisinde herhangi bir bozulmaya işaret etmiyor. Kamptaki distopik bilimkurgu romanlarını andıran uygulamalara rağmen HMÖ, her yıl pek çok ülkeden ilişki kurduğu siyasetçiler ve temsilcilerle Paris’te tüm gösterişiyle "Özgür İran Konferansı"nı düzenliyor.&nbsp;Özellikle Trump döneminde ABD’nin örgüte desteği de arttı. Hatta Trump’ın yakın destekçilerinden Rudy Giuliani, katıldığı bir Paris Konferansı'nda “Mollaların yerine demokratik bir hükümet kurulmalı ve bu hükümeti Madam Recavi temsil etmeli” ifadelerini kullandı. Bugün günümüz İran’ında hiçbir kitlesel karşılığı olmamasına karşın HMÖ’nün ismi ABD, İsrail ve ortaklarının çabasıyla bir "alternatif" olarak sunulmaya çalışılıyor.&nbsp;Elbette Mücahitlerin geçmişleri veya tarikat benzeri yapıları başlı başına birer eleştiri nedeni. Ancak sorun, biraz da konferans salonlarına sıkışmış bu tarikatın köksüzlüğü, şekilsizliği. Örgütün kurulurken kendini tanımladığı İslami-Sol ideolojik sentez çok ama çok eskide kalmış ansiklopedik bir bilgiden ibaret.&nbsp;Bir tarafta Son Şah’ın oğlu Rıza Pehlevi, İsrail-ABD ve Avrupa arasında mekik dokurken öbür tarafta son derece sıkıntılı bir tarikat, koridorlarda kendine destek satın alıyor. Yönetimin devrilmesi hâlinde ise İran halkının seçenekleri bu ikisiyle sınırlıymış gibi bir algı yaratılıyor.Kimilerine göre Batı, bu isimleri işine yaradığı sürece bir koz olarak kullanıyor. Tıpkı zamanında Saddam’ın HMÖ’yü kullandığı gibi...

Spektrum

Başlangıçta İran Devrimi'nin ön saflarındaydılar. Ardından Saddam'ın "sadık yoldaş"ları oldular. Yakın zamana kadar ABD ve Avrupa'nın "terörist örgütler" listelerinin demirbaşıydılar. Peki nasıl oldu da Halkın Mücahitleri Örgütü, bugün İran halkına "demokrasiye giden yegane yol" olarak sunulmaya başlandı?

Halkın Mücahitleri Örgütü ile ilgili hikayeler